فقط صاحبان فضائل اهل مبارزه اند

مراسم عزداری روز هفتم محرم ۹۸ هیئت محبین اهلبیت(ع) قم با سخنرانی حجت الاسلام احمد پناهیان شنبه ۱۶ شهریور ۹۸ در سالن ورزشی شهید لطفی نیاسر برگزار شد.

تغییر خلق وخو نزدیک به محال است

امروز روزی بود که مسلم بن عوسجه به سپاه اباعبدالله علیه السلام ملحق شد. شهید بزرگواری که سیدالهشدا علیه السلام در کنار پیکر نیمه جان او قبل از شهادت این آیه را تلاوت کردند:‌ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّهَ عَلَيْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضَى نَحْبَهُ وَمِنْهُمْ مَنْ يَنْتَظِرُ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِيلً(احزاب ۲۳). تاریخ مینویسد به محض اینکه مسلم با حبیب بن مظاهر به سپاه امام ملحق شدند، یاران امام خیلی خوشحال شدند. یکی از کسانیکه در کوفه به مسلم بن عقیل در سازماندهی نیروها و تهیه سلاح کمک کرد همین مسلم بن عوسجه بود.

بحث ما در باب جهاد اخلاقی بود. دومین باب جهادی که امام مسلمین در بیانیه گام دوم انقلاب ذکر کرده اند. خدای متعال وقتی میخواهد مجاهدینش را معرفی کند، با این ویژگی معرفی میکند: صدق در عهد. صدق یکی از چند ویژگی برتر اخلاقی است. صدق یعنی پافشاری در مبارزه. اگر حرف زدی، در عمل هم پای حرفت بایستی. هجده هزار نفر پشت مسلم را خالی کردند، اما مسلم بازهم ایستاد. مختارثقفی این همه دست دست کرد که به مسلم ملحق شود یانه، آخر هم که دستگیر شد، به عبیدالله گفت من از مسلم دفاع نکردم؛ از حرفش برگشت. شما فاصله بین مسلم و مختار را میتوانید اینجا ببینید.

در مباحث اخلاقی خدای متعال باکسی تعارف ندارد. اگر مقداری از یک فضیلت را در درون خود داشتیم، گمان نکنیم همه آن فضیلت را داریم، و مطمئن نباشیم که تا آخر این خصوصیت خوب در درون ما باقی خواهد ماند.

رسول خدا ‏‏صلی الله علیه و آله فرمود‏‏: «إذا سَمِعْتُم إن جَبَلاً زالَ عَنْ مَکانِه فَصَدِّقوهُ وَاِذا سَمِعْتُم بِرَجُل زالَ عَنْ خُلْقِه فَلا تُصَدِّقُوه فَاِنَّه سَیَعُودُ إِلی ما جُبِلَ عَلَیه‏‏». اگر شنیدید کوهی از جایش کنده شد باور کنید، اما اگر شنیدید کسی خلق و خویش تغییر کرد باور نکنید؛ او بالاخره به آنچه در سرشتش است برمیگردد. این روایت هم هولناک است و در عین حال دقیق و درست. این یک قاعده است. خلق و خوی انقدر مهم است.

فقط صاحبان فضائل اهل مبارزه اند

نوجوانان ما از سنین پایین باید دنبال تغییر و اصلاح خلقشان بروند. اگر سن بالا رفت و خلق در درون ما نهادینه شد، با نصیحت تغییرپذیر نیست. رفتار با سرشت متفاوت است. برخی رفتارشان خوب نبود، اما بخاطر سرشت پاکشان به راه راست برگشتند، و در جنگ شهید هم شدند. برخی عکس اینهایند؛ رفتارشان خوب است، اما یک جایی یک خطایی انجام میدهند که انسان تعجب میکند.

مَنْ عَرَفَ نفسَه فقد عَرَفَ ربَّه. بخشی از این شناخت به خلق و خوی انسان برمیگردد. ما اگر بناست ابتدا خودمان اهل فضیلت شویم و سپس جامعه را بسمت فضیلت ببریم، باید روی خلق و خوی درونیمان خیلی کار کنیم. بُعِثْتُ بِالْجِهَادِ. مبارزه علیه مستکبرین رسالت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله بود. لَقَدْ بَعَثْنا في‏ کُلِّ أُمَّةٍ رَسُولاً أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ اجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ(نحل ۳۶). پیامبران گذشته مامور به اجتناب از طاغوت بودند، اما پیغمبراکرم صلی الله علیه و آله مامور به جنگ با کفار شد: يا أَيُّهَا النَّبِيُّ جاهِدِ الْکُفَّارَ وَ الْمُنافِقينَ وَ اغْلُظْ عَلَيْهِمْ(توبه ۷۳). در کنار این جهاد، پیامبر صلی الله علیه و آله مامور به اخلاق هم شد: بُعِثتُ لِاُتَمّمَ مَکارِمَ الاخلاق. ارتباط این دو عرصه خیلی دقیق است. کسیکه بخواهد ایثارگرانه مجاهده کند،‌ باید ابتدا مکارم اخلاق کسب کرده باشد. صاحبان فضائل اخلاقی هستند که میتوانند با باطل مبارزه کنند، و جامعه را بسمت هدایت و رستگاری ببرند.

پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود اگر کوهی را دیدی جابجا شد قبول کن، اما اگر گفتند خلق و سرشت کسی عوض شد قبول نکن. هرکسی به ریشه و خلق باطنی اش برمیگردد. میگویند دختر خوب را از خانواده بد نگیر؛ ویژگیها بصورت موروثی در شخص اثر میکند. برای ازدواج سراغ خانواده های اصیل بروید. ائمه اطهار علیهم السلام هم همینطور بودند. در زیارات ائمه میخوانیم لَمْ تُنَجِّسْكَ الْجَاهِلِيَّةُ بِأَنْجَاسِهَا وَ لَمْ تُلْبِسْكَ مِنْ مُدْلَهِمَّاتِ ثِيَابِهَا. ببینید در خانواده های مذهبی عدم سازگاریها چقدر منجر به طلاق شده. تا مسئله سخت میشود صورت مسئله را پاک میکند. تو باید مسئولیت انتخاب خود را برعهده بگیری. همسر مثل شغل و ماشین نیست که اگر خوشمان نیامد تعویضش کنیم.

یکی از ویژگیهای اهل فضیلت این است که قلبشان را از مدیریت شیطان خارج میکنند. قدرت مدیریت بر قلبش را دارد. به شیطان اجازه تسلط بر قلب و خواسته های قلبی اش نمیدهد. «دلم میخواهد، و اینجوری دوست دارم» نداریم. فمن أحبّ منکم الانصراف، فلینصرف. امام حسین علیه السلام فرمود هرکس دوست دارد برود. کسانیکه حسین علیه السلام را تنها گذاشتند، صاحب دلشان نبودند.

مکارم اخلاق لازمه جهاد

جعل الله سبحانه مكارم الاخلاق صلة بينه وبين عباده فحسب احدكم ان يتمسك بخلق متصل بالله. مکارم اخلاق حلقه وصل بین بنده و خداست. کسیکه این ویژگی را داشت هیچ نمیخواهد. اگر سرشت و خلق ما متصل به خدا بود، همین کافیست: حسبی الله. اگر جامعه بسمت اصلاح خلق و کسب فضائل نرود، اهداف عالی پیغمبر صلی الله علیه و آله تحقق پیدا نخواهد کرد: هُوَ الَّذي أَرسَلَ رَسولَهُ بِالهُدى وَ دينِ الحَقِّ لِيُظهِرَهُ عَلَى الدّينِ كُلِّهِ وَلَو كَرِهَ المُشرِكونَ(صف ۹).

پیامبراکرم صلی الله علیه و آله فرمود: أَبَى اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِصَاحِبِ اَلْخُلُقِ اَلسَّيِّئِ بِالتَّوْبَةِ. خداوند ابا دارد صاحب خلق بد توبه کند. این همان خدایی است که در قرآن فرمود: قُلْ يا عِبادِيَ الَّذينَ أَسْرَفُوا عَلي‏ أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَميعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحيمُ(زمر ۵۳). قِيلَ وَ كَيْفَ ذَاكَ يَا رَسُولَ اَللَّهِ قَالَ لِأَنَّهُ إِذَا تَابَ مِنْ ذَنْبٍ وَقَعَ فِي ذَنْبٍ أَعْظَمَ مِنْهُ. انسان بدخلق بعد از توبه یک گناه بزرگتر مرتکب میشود.

امیرالمومنین علیه السلام فرمود: ما اَصْعَبَ اِکتِسابَ الْفَضائِلِ وَ اَیسَرَ اِتْلافَها. چقدر سخت است متخلق به فضائل شدن، و چقدر راحت است خراب کردن فضائل اخلاقی. پیامبراکرم صلی الله علیه و آله فرمود: أوّلُ مَا یوضَعُ فی میزانِ العَبدِ یومَ القِیامَةِ حُسنُ خُلقِهِ. اگر خلق خوب بود، باقی مسائل حل میشود؛ و اگر خلق بد بود باقی مسائل هم کارگشا نخواهد بود.

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:‌ الْمُجَاهِدُ مَنْ جَاهَدَ نَفْسَهُ فِي طَاعَةِ اللهِ. مجاهد کسی است که در اطاعت خدا جهاد با نفس کند. رسول خدا صلی الله علیه و آله جامعه را برای یک ماموریت عظیم سیاسی و انقلابی و جهادی تربیت میکرد؛ چون خیلی به اخلاق میپرداخت.

وقتی یک مجموعه انقلابی مسائل را درست تشخیص نمیدهد، مشکل از قلوب افراد است. کسیکه قلبش بیمار است، تشخیص سیاسی درست نمیدهد. یک مجموعه محکم سیاسی باید قبلش یک مجموعه محکم اخلاقی و معنوی باشد. سرگروه این مجموعه باید یک انسان معنوی قوی باشد. باید در مجموعه های تربیتی و جهادی، بچه ها خلق و خویشان ساخته شود. رهبرانقلاب به گروههای جهادی گفتند شما باید در این اردوها خودتان را بسازید. پدرومادرها که با زندگی های پرمشغله امروز آنطور که باید به تربیت کودکانشان نمیرسند.

حسن خلق حداقل لازمه ولایتمدای

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: الأخلاق منائح من الله عز وجل فإذا أحب عبدا منحه خلقا حسنا. حسن خلق هدیه خداست. وقتی خدا کسی را دوست داشته باشد او را خوش خلق میکند. دنبال چیزهایی باشیم که خدا دوست دارد. اگر در این راه افتادیم و خدا ما را دوست داشت، خدا ما را خوش خلق میکند، و صاحب فضائل اخلاقی میشویم. وإذا أبغض عبدا منحه خلقا سيئا. اگر خدا از کسی بدش بیاید او را بدخلق میکند. تا بداخلاقی کردیم، زود دنبال ریشه اش برگردیم. ببینیم چه کرده ایم که خدا از ما ناراحت شده. در مسائل اخلاقی باید دل خدا را بدست بیاوریم. در جبهه این مسائل به وضوح بین رزمندگان قابل مشاهده بود.

حضرت موسی(ع) به خدا عرضه داشت مقام امت پیامبر آخرالزمان را به من نشان بده. خداوند فرمود طاقت نمی آوری. بعد از اصرار زیاد، خداوند به حضرت موسی(ع) این مقام را نشان داد. با دیدن این مقام موسی(ع) بی هوش شد. پس از به هوش آمدن عرضه داشت چطور این امت به این مقام رسیدند؟ ‌خداوند پاسخ داد با ایثار. جایگاه ایثار این است.

نوجوانان در سن نوجوانی به سرشت و خلقشان توجه کنند. اگر از خانواده خلق بدی به ارث برده اند، زودتر درمانش کنند. اگر از خانواده خلق خوبی گرفته اند، آن را تقویت کنند.

امام صادق علیه السلام فرمود: إِنَّ حَدِيثَنَا صَعْبٌ مُسْتَصْعَبٌ لاَ يَحْتَمِلُهُ إِلاَّ صُدُورٌ مُنِيرَةٌ أَوْ قُلُوبٌ سَلِيمَةٌ أَوْ أَخْلاَقٌ حَسَنَةٌ. ولایت امر سخت و دشواری است. هرکسی نمیتواند ولایتمدار باشد. میفرماید: ولایت ما را سه دسته به دوش میکشند: یک دسته کسانیکه سینه شان نورانی است. دسته دیگر کسانیکه قلبشان قلب سلیم است. قلب سلیم یعنی دلی که تسلیم امر رب است؛ هیچ هوا و هوسی در این قلب نیست. رسیدن به این دو قله خیلی سخت است. دسته سوم کسانی هستند که دارای خلق حسن هستند. رسیدن به دسته سوم از دو دسته اول راحت تر و سهل الوصول تر است. اگر نتوانستیم سینه نورانی و قلب سلیم کسب کنیم، به حسن خلق باید دست یابیم؛ و الا به درد ولایت نمیخوریم.