جای خالی علوم انسانی اسلامی

جلسه یازدهم مراسم ماه مبارک رمضان هیئت محبین اهلبیت(ع) جمعه 27 اردیبهشت ۹۸ در آستان امامزاده علی بن جعفر(ع) قم در کنار مزار شهدا با سخنرانی حجت الاسلام احمد پناهیان برگزار شد.

رسیدن به مقام رضا با بندگی مخلصانه

برخی از زوج ها همان سال اول ازدواج به مشکل میخوردند. اصلا یکسال که زمان زیادی نیست برای بروز مشکلات و اختلافات. وَلَا يَزَالُونَ مُخْتَلِفِينَ(هود 118)، اختلاف همیشه هست. حداقل باید چند سال از زندگی مشترک بگذرد تا زوجین همدیگر را بشناسند و با سلایق هم آشنا شوند و به اختلافات هم بینا شوند، آنگاه بتوانند با هم بسازند. اختلاف در سالهای اول ازدواج امری طبیعی است. باید با شرایط یکدیگر ساخت و اختلافات و مشکلات را مدیریت کرد.

یکی از آثار و برکات اخلاص، رسیدن به مقام رضاست. تا ما مخلصانه زندگی نکنیم از مقدرات خدا راضی نخواهیم شد. تا ما به مقدرات خدا راضایت ندهیم خدا هم از ما راضی نخواهد شد. يَا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ ارْجِعِي إِلَى رَبِّكِ رَاضِيَةً مَرْضِيَّةً(فجر28). برای بدست آوردن رضای الهی باید اطلاعاتمان را نسبت به مدیریت خدا و ولی خدا بالا ببریم. حکمتهای الهی را در موضوعات مختلف بفهمیم. دوم اینکه اعتمادمان را به خدا بالا ببریم. دیگر اینکه توکلمان را بالا ببریم. راه دیگر بالابردن تقواست. تقوا قدرت تشخیص ما را بالا میبرد: إِن تَتَّقُوا اللَّهَ يَجعَل لَكُم فُرقانًا(انفال 29). راه دیگر این است که کفه اعمال و طاعتهایمان را بالا ببریم. کسیکه طاعتش بالا باشد، میتواند رضای خدا را جلب کند.

چگونه بهترین مصلحت خدا را بدست آوریم؟

یکی دیگر از آثار و برکات اخلاص این است که خدای متعال برای انسان مخلص افضل مصلحتش را قرار میدهد. حضرت زهرا(س) فرمود: مَنْ أصْعَدَ إلَی اللهِ خالِصَ عِبادَتِهِ، أهْبَطَ اللهُ إلَیْهِ أفْضَلَ مَصْلَحَتِهِ. گاهی ما برای خودمان مصلحت اندیشی میکنیم، گاهی خدا برای ما مصلحت اندیشی میکند. این خیلی فرق میکند.

افضل مصحلت یعنی اگر ما یاد بگیریم که از خدا چه بخواهیم، معلوم نیست آن مصلحتمان باشد یانه. اگر هم مصلحتمان باشد معلوم نیست بالاترین مصلحتمان باشد یانه. شاید خدا بالاتر از آن مصلحت هم برای ما در نظر داشته باشد. رهبرانقلاب در پاسخ به سوال یکی از جوانان در مورد اینکه آیا شما برای رسیدن به این جایگاه از خدا درخواست داشته اید یا نه گفتند من در نوجوانی تمام دعا و خواسته ام از خدا این بود که مرا مروج دین اسلام قرار دهد. امروز نتیجه این بندگی و آرزوی مخلصانه را ما داریم می بینیم.

اگر خالصانه بندگی خدا را بکنیم، خداوند هم افضل مصلحتش را برای ما قرار میدهد. خود را جایی می بینیم که لایق آن جایگاه نیستیم، اما خدا مصلحت ما را بر این قرار داده است. اگر معرفت به خدا پیدا کنیم و عبد خدا شویم، از ماسوی الله مستغنی میشویم. ما به دنیا آمده ایم که فقط مال خدا باشیم و لاغیر. در روایت دیگر هست که وقتی کسی برای خدا میشود خدا هم برای او میشود. اگر کسی خدا برای او شد، چه اتفاقی می افتد؟ خدا میشود چشم و گوش او. با خدا همه هستی را زیبا می بیند.

جای خالی علوم انسانی اسلامی

حوزه ما باید علوم اسلامی را در ابعاد مختلف زندگی تولید کند. تمام علوم روانشناسی ما صددرصد غربی ست. آنها حتی در طبابت بدن انسان مانده اند. داروها را ابتدا روی موش امتحان میکنند،‌ اگر جواب داد آنگاه روی انسان پیاده میکنند. این آخر رشد علمی آنهاست. اما علوم انسانی را که نمیشود روی موش امتحان کرد!

امروز خبری نقل شد که یک پلیس آمریکایی یک زن باردار سیاهپوست آمریکایی را مورد اذیت قرار میدهد، و در برابر مقاومت زن او را با شلیک پنج گلوله به قتل میرساند. روزنامه های آمریکایی به این بهانه آماری دادند که در یک سال پلیس آمریکا هزار نفر را اینگونه به قتل رسانده. کاری نداریم که بیشترین آمار مرگ و میر گروهی و نزاع دسته جمعی هم متعلق به آمریکاست، آن بحثش جداست. این آمار تنها مربوط به عملکرد پلیس این کشور است. حتی حیوانات درنده هم نسبت به این جنایتکاران برتری دارند. حیوان درنده که شکار جزو غریزه اش است، اگر متوجه شود شکارش باردار است او را رها میکند و شکارش نمیکند. آنوقت این جنایتکاران علوم انسانی را به ما دیکته میکنند و ما هم از آنها می پذیریم!

چهل سال انقلاب کرده ایم،‌ هنوز هم در تولید علوم اسلامی انسانی مشکل داریم. هنوز یکسال از زندگی مشترک نگذشته، چند مشکل کوچک پیش آمده،‌ میگوید برویم مشاوره. پیش چه کسی میخواهی مشاوره بروی؟ مشاورانی که نسخه هایشان برگرفته از علوم انسانی غرب است؟ بسیاری از طلاقها بخاطر این است که مشاور روانشناس به زوجین توصیه به جدایی کرده است.

خدا را در زندگیمان فعال ببینیم

یکی از آثار مخلصانه زندگی کردن این است که خدا افضل مصلحتش را برای ما در نظر میگیرد. خدا در زندگی انسان مخلص فعال است. در خیلی از زندگیهای ما خدا فعال نیست. خودمان تشخیص میدهیم و تصمیم میگیریم. جلب رضایت خدا و خواست خدا در زندگیهای ما نیست. ما خوبی ها را بلدیم، اما با میل خودمان و تشخیص خودمان این خوبیها را انجام میدهیم. سخن حضرت زهرا(س) را باور کنیم. بندگی خالص را بالا بفرستیم تا برترین مصلحت بر ما نازل شود.

خدای متعال به خدیجه کبری(س) مقام رضا عنایت فرمود. چون هرچه از طرف خدیجه کبری(س) بسمت بالا رفت خالصانه بود. خدا هم افضل مصلحتش را بر خدیجه نازل کرد. و هرکس برترین مصلحت بر او نازل شود، از خدا راضی میشود.

مقام و درجه شهدا باهم متفاوت است. برخی آرزو میکردند هنگام شهادت زیاد زجر نکشند. برخی دیگر اتفاقا میخواستند هنگام شهادت درد بکشند. اما برخی هم میگفتند هرطور که خدا خودش مصلحت میداند و راضی است،‌ من هم راضی ام. درجات اخلاص بین انسانها متفاوت است.

قاسم بن الحسن(ع) چطور تربیت شده بود که از مرگ تعبیر به احلی من العسل میکند؟ مگر قاسم چند سال بندگی خدا را کرده؟ هنوز به سن تکلیف هم نرسیده. شیخ شوشتری میگوید چندجا امام حسین(ع) را کشتند، یکجایش هنگام وداع با قاسم بود که انقدر هردو گریه کردند تا از هوش رفتند.

کاری کنیم که خداوند افضل مصلحتش را برای ما در نظر بگیرد. در ازدواج، در زندگی، در کسب و کار، در دوستی،‌ در همه جوانب زندگی. اینکه ما حسینی شده ایم، بهترین مصلحت خداست که در ازای اعمال خالص پدرانمان این مصلحت برتر به ما رسیده است. از پدران و مادران و اجدادمان قدردانی کنیم و ما هم این یادگار گرانبها را برای نسلهای آینده خود به جای بگذاریم.