ماه رمضان مسیر رسیدن به رضای الهی است

جلسه اول مجالس ماه مبارک رمضان در هیئت محبین اهلبیت(علیهم السلام) یکشنبه 14 فروردین 1401 با سخنرانی حجت الاسلام احمد پناهیان در مسجد رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) برگزار شد.

تقوا چگونه سرنوشت ما را تعیین می کند؟             

دُعِیتُمْ فِیهِ إِلَی ضِیَافَةِ اللَّهِ. خدای متعال امری را سنت قرار داده؛ مهمانی برای خودش. اگر بنا بر استحقاق بود، نوع بشر استحقاق این مهمانی و ضیافت الهی را نداشت. اما خدای متعال از فضلش این سنت را وضع کرده است. فلسفه ایجاد این ضیافت را هر ساله مرور کرده ایم، و امسال هم در شب اول ماه مبارک رمضان مجدد مرور می کنیم.

بخش قابل توجهی از آیات قرآن به نقل داستان اقوام گذشته اختصاص دارد. انگیزه خدای متعال و نتیجه ای که می خواهد از نقل این داستانها بگیرد، رعایت تقوا توسط مومنین است. ماه رمضان هم نتیجه اش تقواست: لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ. ماه رمضان صرفا برای عبادت و ثواب بردن نیست. ماه رمضان ماه تنبّه و بیداری است. ماه مبارک رمضان ماهی است که سرنوشت انسان در این ماه تعیین می شود؛ نه فقط بخاطر لیالی قدر، بلکه بخاطر اثر و خروجی و ماحصلی که این ماه دارد.

يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَيْکُمُ الصِّيامُ کَما کُتِبَ عَلَي الَّذينَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ(بقره 183). خودنگهداری و مراقبت و تقوا، نتیجه ای است که خدای متعال در ماه رمضان از ما انتظار دارد. تقوا یعنی اینکه در بتوانیم خودنگهدار باشیم؛ کنترل خود را بدست بگیریم. این خودمراقبتی و کنترل است که سرنوشت ما را تعیین می کند. چون اگر تقوا داشته باشیم، قدرت تشخیص پیدا می کنیم. کسیکه قدرت تشخیص داشته باشد، راه درست را پیدا می کند. تمام مشکلات ما این است که نمی دانیم چه می کنیم و به کجا می رویم. اگر حسناتی انجام می دهیم، نتیجه مثتبش را درک نمی کنیم، لذا ادامه نمی دهیم. و اگر سیّئاتی انجام می دهیم، نتایج منفی و مخرب آن را درک نمی کنیم، لذا گناه را ادامه می دهیم.

مسیر نعمت، شکرگزاری، و پاداش

خداوند به ما نعمت می دهد، بعد راه شکرگزاری را به ما می آموزد، بعد بابت این شکرگزاری به ما پاداش می دهد!

امام سجاد علیه السلام درباره ماه مبارک رمضان خطاب به خدای متعال عرضه می دارد: اَلْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی هَدَانَا لِحَمْدِهِ وَ جَعَلَنَا مِنْ اَهْلِهِ. شکر خدا را که ما را انتخاب کرد برای حمد و ستایش خود، و ما را اهل ستایش خودش قرار داد. برخی اگر نعمت داشته باشند خدا را شاکرند، اما هنگام سختی نه. اما برخی هم در هنگام آسایش و هم در سختی خدا را شاکرند. اینها اهلیّت شکر خدا را دارند.

لِنَکُونَ لِاِحْسَانِهِ مِنَ الشَّاکِرِینَ. این که ما جزو شاکرین هستیم از احسان خداست. وَ لِیَجْزِیَنَا عَلَى ذَلِکَ جَزَاءَ الْمُحْسِنِینَ. خدا چرا می خواهد ما از او تشکر کنیم؟ خداوند به ما نعمت می دهد، بعد به ما می آموزد که از او تشکر کنیم. بعد می گوید چون از من تشکر کردی، به تو بابت این تشکر و احسان پاداش می دهم! می فرماید چون تو شکر مرا بجای آوردی، به منِ خدا احسان کردی، لذا من به تو پاداش می دهم. بحث این ماه مبارک رمضان ما انشاالله حول مسئله و موضوع امید است. خدایی که اینگونه با بندگانش معامله می کند، چگونه می توان به او امیدوار نبود؟

دقیقا عکس این خلق و خو را دشمن خدا دارد. یک چیزی از شما می گیرد، بعد دعوت به گفتگو و مذاکره می کند. بعد بابت بازگرداندن قسمتی از آنچه که حق خودتان است، از شما امتیاز می گیرد. دقیقا عکس اخلاق خدا. نمونه واضحش روش مذاکرات آمریکا با سایر کشورهاست. فرمول مذاکرات خاندان راک فلر را ببینید. آقای امیر عبداللهیان دوباره امروز گفت «توپ در میدان آمریکاست و داریم به توافقات خوبی می رسیم». ما نمی دانیم ایشان در چه سیاره ای زندگی می کند؟! هنوز یک هفته از تحریمهای جدید آمریکا نگذشته. اما خداوند به شما نعمت می دهد، بعد به شما می گوید بخاطر نعمتی که دادم از من تشکر کن؛ بعد بخاطر این شکرگذاری به شما پاداش میدهد! فرق خدا با شیطان و تفاوت نگاه خداوند و نگاه شیطان را ببینید.

ماه رمضان مسیر رسیدن به رضای الهی است

امام سجاد علیه السلام در ادامه عرضه می دارد: وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی حَبَانَا بِدِینِهِ. شکر خدایی که به ما دین را هدیه کرد. به ما مدل زندگی داد. این از اکرام خداست. خداوند می توانست راه هدایت را به عقل و فکر بشر بسپارد، اما این کا را نکرد. وَ اخْتَصَّنَا بِمِلَّتِهِ وَ سَبَّلَنَا فِی سُبُلِ اِحْسَانِهِ. خداوند ما را ملت خاص خودش قرار داد. لِنَسْلُکَهَا بِمَنِّهِ اِلَى رِضْوَانِهِ. اگر بر اساس این دین زندگی کنیم، می توانیم خداوند را خشنود کنیم. اما مردم غالبا بر اساس دین و قاعده خدا زندگی نمی کنند، لذا خدای متعال پیامبران و امامانش را برای ما فرستاد، تا مردم را از ظلمت خارج و به نور هدایت کنند. اگر انسان بداند خدایی دارد که انقدر نسبت به هدایت او کریم و مهربان است، ممکن است ناامید و دلسرد شود؟

حَمْداً یَتَقَبَّلُهُ مِنَّا وَ یَرْضَى بِهِ عَنَّا. خداوند بواسطه این حمد و ستایش ما بابت نعمتهایش، علاوه بر پاداش، از ما راضی و خشنود می شود. وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی جَعَلَ مِنْ تِلْکَ السُّبُلِ شَهْرَهُ. یکی از مسیرهای شکرگزاری و ستایش خداوند ماه مبارک رمضان است. ماه رمضان مسیر رسیدن به رضای الهی است با مدد و منّت الهی. بله، ما تکلیفمان را ادا می کنیم، اما تکلیفی که خدای متعال برای ما تعیین کرده. ما با ماه مبارک رمضان می توانیم خدای متعال را از خود خوشنود کنیم. با وجود ماه مبارک رمضان می توان ناامید بود؟

شَهْرَ رَمَضَانَ شَهْرَ الصِّیَامِ وَ شَهْرَ الْاِسْلاَمِ وَ شَهْرَ الطَّهُورِ وَ شَهْرَ التَّمْحِیصِ وَ شَهْرَ الْقِیَامِ الَّذِی اُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِلنَّاسِ وَ بَیِّنَات مِنَ الْهُدَى وَ الْفُرْقَانِ. ماه رمضان آیین ستایش خداست برای رسیدن به رضای او. روزه داری و مناسک ماه رمضان آیین ستایش خداست به هدایت خودِ خدا، برای رسیدن به رضای او. این موضوع با تقوا چطور جمع می شود؟ تقوای برآمده از ماه شریف رمضان، مسیری است که ما را به رضای الهی می رساند.

روزه داری مخصوص امت اسلام نیست، از ادیان گذشته هم وجود داشته. از زمان نزول حضرت آدم و حوا به زمین بوده. اثر این خطای حضرت آدم و حوا و نزول آنها به زمین، اختلاف بین بنی بشر است. ترک دستور خدا برای حضرت آدم و حوا اثر داشت، آن هم اثر ماندگار. پس برای بنی بشر هم حتما اثر دارد. بی خیال زندگی نکنیم. خدای متعال حضرت آدم و حوا را خیلی دوست داشت، لذا اسماء حسنی را به او آموخت و توبه او را پذیرفت. اما اثر این خطا همچنان باقیست و ادامه دارد؛ اختلاف بین نسل بشر.

با وجود ماه رمضان، می توان ناامید و مأیوس بود؟!

ماه رمضان انسان را به رضای الهی می رساند، به شرطی که ماه رمضان ما واقعا ماه رمضان باشد. لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ. خداوند هم می فرماید شاید تقوا پیشه کنید. فَاَبَانَ فَضِیلَتَهُ عَلَى سَائِرِ الشُّهُورِ بِمَا جَعَلَ لَهُ مِنَ الْحُرُمَاتِ الْمَوْفُورَهِ وَ الْفَضَائِلِ الْمَشْهُورَهِ. ماه رمضان ماه مهمی است، لذا پرهیز از حرامهای الهی هم اهمیت مضاعفی در این ماه دارد. ترک خوردن و آشامیدن. این دستورات بخاطر عظمت این ماه است. خدای متعال سنت ازدواج را خودش قرار داده، و بعد به این سنت فضیلت داده. می فرماید دعای عروس و داماد مستجاب است.

پس از آتش زدن تمثال حضرت امام رحمت الله علیه، تمثال آیت الله بروجردی هم در میدان مرجعیت قم به آتش کشیده شد! مسئولین امنیتی اصلا احساس خجالت نکرده و نمی کنند. هیچکس عذرخواهی نکرد. مسئولین بگویند ما نمی توانیم از عهده امنیت شهر قم بر بیاییم، ما مردم خودمان این امر را بعهده می گیریم. فقط نشسته اید و تماشا می کنید؟

امام سجاد علیه السلام می فرماید دستورات و حرمتهای الهی در ماه رمضان بخاطر این است که ارزش این ماه مشخص شود. دستورات الهی بخاطر این است که انسان ارزشمند است. دانش آموز ارزشمند است، لذا درس خواندن مقررات دارد. قوانین سازمانهای بین المللی را ببینید، وقتی انسان بی ارزش شد ازدواج انسان با حیوانات هم به رسمیت شناخته می شود! اگر نگاهمان را درست کنیم، از اوامر و نواهی الهی لذت می بریم.

فَحَرَّمَ فِیهِ مَا اَحَلَّ فِی غَیْرِهِ اِعْظَاماً. کارهایی که در سایر ماهها حلال است، در ماه مبارک رمضان ممنوع است، بخاطر عظمت این ماه. وَ حَجَرَ فِیهِ الْمَطَاعِمَ وَ الْمَشَارِبَ اِکْرَاماً وَ جَعَلَ لَهُ وَقْتاً بَیِّناً لاَ یُجِیزُ جَلَّ وَ عَزَّ اَنْ یُقَدَّمَ قَبْلَهُ وَ لاَ یَقْبَلُ اَنْ یُوَخَّرَ عَنْهُ. از اذان صبح تا اذان مغرب وقت تعیین شده برای پرهیز از خوردن و آشامیدن.

بناست در ماه مبارک رمضان اتفاقات خاصی بیفتد. ما در مهمانی حضور داریم که بخاطر آن زحمتی نکشیده ایم، اما از زمین و آسمان برای ما دارد می بارد. با وجود این ماه و این خدا، می توان ناامید و مأیوس و دلسرد شد؟ خدایی که به ما نعمت می دهد، و راه شکرگزاری را به ما یاد می دهد، و بعد بخاطر این شکرگزاری به ما پاداش می دهد، و بعد ما را به رضای خودش می رساند. چطور می شود نسبت به این خدا ناامید شد؟!

راه امیدواری مردم، نزدیک شدن مردم به خداست

امام صادق علیه السلام در روایتی می فرماید زاهد از خوفش بندگی می کند، اما محب از شوقش خداوند را بندگی می کند. رهبرانقلاب گفتند مردم امیدشان را بالا ببرند. راه امیدوارشدن جامعه ما چیست؟ چیزی جز نزدیک شدن به خداست؟ و اینکه ما مردممان بدانند و ببینند و درک کنند که این همان خدایی است که در ماه رمضانش این همه مهربانی و لطف و کرامت و نعمت و بزرگواری هست؛ اگر این خدا بخواهد بساط حکمرانی اش را در عالم برپا کند، ببینید چه می کند! يَعْبُدُونَنِي لَا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئًا(نور 55). اگر این خدا بخواهد امام زمان ارواحنا فداه را حاکم عالم کند و احکامش را در عالم پیاده و اجرا کند، چه خواهد کرد.

یک برنامه عبادی مثل ماه مبارک رمضان دریای لطف الهی است؛ اگر حکومت جهانی امام زمان ارواحنا فداه برپا شود چه اتفاقاتی خواهد افتاد. مردم را باید به این امید حقیقی امیدوار کرد. فَإِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْغَالِبُونَ(مائده 56). این امید قطعی است؛ حزب الله پیروز خواهد شد. در و دیوار و زمین و آسمان در آخرالزمان امیدبخش است، اما دشمن چطور توانسته با فضای مجازی و جنگ رسانه ای، یأس و ناامیدی را در برخی مردم و جوانان ما دیکته کند؟ تاجزاده را ببینید، هر اتفاقی می افتد یک متن و توئیت می نویسد، و بعد تیم رسانه ای که همه یکپارچه هستند، موجی از این توئیت ها و نوشته ها راه می اندازند. این فرد خبیث هر نقطه امیدی در کشور می بیند، شروع به سیاه نمایی می کند. هیچ نقطه امید و روشنایی نیست که نسبت به آن القای منفی و دروغ پراکنی نکنند.

ماه رمضان یک نشانه است، و تمام زندگی و حیات ما سرشار از این نشانه های لطف خداست. برخی افراد در دریای مصیبت و غم هم الطاف خدای متعال را می بینند. مَا رَأَیْتُ إِلَّا جَمِیلًا. آدم از مقام زینب کبری سلام الله علیها در می ماند! خود اباعبدالله علیه السلام وقتی به کربلا رسید فرمود اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنَ الْکَرْبِ وَ الْبَلَاءِ. تو چقدر باید به خدا نزدیک باشی که در دریای غم و مصیبت، محبت خدا را نسبت به خود و خانواده ات ببینی؟