اتصال قلبی به خدا، لازمه جهاد تبیین

مراسم عزاداری دومین شب ایام فاطمیه اول (به روایت 45روز) پنجشنبه 27 آبان 1400 در هیئت محبین اهلبیت (علیهم السلام) قم در مقتل الشهدای فاطمیه (سلام الله علیها) برگزار شد.

خداوند اولین تبیین گر

در بحث تبیین اتفاقات و مسائل مهمی ممکن از پیش بیاید. یک پایه اساسی در وقایع صدر اسلام شانه خالی کردن افراد شاخص جامعه از تبیین و گفتن حق در جامعه بود. امام حسین علیه السلام فرمود: أما وَاللهِ لَو اَنَّ لِلسانٍ مَقالاً یَطُولُ تَصدیقُهُ و فِعلاً یُعینُهُ المؤمنونَ. شانه خالی کردن کسانیکه میتوانستند حقایق را در جامعه تبیین کنند، اما این تبیین را انجام ندادن و سکوت کردند.

اولین کسیکه وارد عرصه تبیین شده، خود خدای متعال است. لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ. خداوند با پیغمبرش سخن میگوید تا پیغمبر بتواند با مردم سخن بگوید و امر حق را برای مردم تبیین کند. آیات تبیینی قرآن زیاد است. قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ ثُمَّ انْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ(انعام 11) قُلْ لِمَنْ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ قُلْ لِلَّهِ. بگو زمین و آسمانها و آنچه در آنهاست برای کیست؟ بگو برای خداست. كَتَبَ عَلَى نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ. خداوند رحمت را بر خودش واجب کرده. رحیم به عباد است.

يَجْمَعَنَّكُمْ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ لَا رَيْبَ فِيهِ الَّذِينَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ فَهُمْ لَا يُؤْمِنُونَ(انعام 12) وَلَهُ مَا سَكَنَ فِي اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ وَهُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ(انعام 12) قُلْ أَغَيْرَ اللَّهِ أَتَّخِذُ وَلِيًّا فَاطِرِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَهُوَ يُطْعِمُ وَلَا يُطْعَمُ. به مردم بگو جز خدا سرپرستی می گیرید در حالیکه نعمت دهنده خداست و هیچکس به خدا نعمتی نمیدهد. قُلْ إِنِّي أُمِرْتُ أَنْ أَكُونَ أَوَّلَ مَنْ أَسْلَمَ. به مردم بگو منِ پیغمبر اولین مأمور به تسلیم امر الهی هستم. وَلَا تَكُونَنَّ مِنَ الْمُشْرِكِينَ(انعام 14) قُلْ إِنِّي أَخَافُ إِنْ عَصَيْتُ رَبِّي عَذَابَ يَوْمٍ عَظِيمٍ(انعام 15). خداوند دلیل چرایی اطاعت را بیان میکند. اینها همه تبیین است. مَنْ يُصْرَفْ عَنْهُ يَوْمَئِذٍ فَقَدْ رَحِمَهُ وَذَلِكَ الْفَوْزُ الْمُبِينُ(16) وَإِنْ يَمْسَسْكَ اللَّهُ بِضُرٍّ فَلَا كَاشِفَ لَهُ إِلَّا هُوَ وَإِنْ يَمْسَسْكَ بِخَيْرٍ فَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ(17) وَهُوَ الْقَاهِرُ فَوْقَ عِبَادِهِ وَهُوَ الْحَكِيمُ الْخَبِيرُ(18) قُلْ أَيُّ شَيْءٍ أَكْبَرُ شَهَادَةً قُلِ اللَّهُ شَهِيدٌ بَيْنِي وَبَيْنَكُمْ وَأُوحِيَ إِلَيَّ هَذَا الْقُرْآنُ لِأُنْذِرَكُمْ بِهِ وَمَنْ بَلَغَ أَئِنَّكُمْ لَتَشْهَدُونَ أَنَّ مَعَ اللَّهِ آلِهَةً أُخْرَى قُلْ لَا أَشْهَدُ قُلْ إِنَّمَا هُوَ إِلَهٌ وَاحِدٌ وَإِنَّنِي بَرِيءٌ مِمَّا تُشْرِكُونَ(19). خداوند خودش اولین کسی است که برای هدایت نوع بشر از تبیین استفاده میکند.

هدف از تبیین هدایت قلوب است

قُلْ أَرَأَيْتَكُمْ إِنْ أَتَاكُمْ عَذَابُ اللَّهِ بَغْتَةً أَوْ جَهْرَةً هَلْ يُهْلَكُ إِلَّا الْقَوْمُ الظَّالِمُونَ(انعام 47). بگو شما گمان میکنید وقتی عذاب بصورت آشکار پدید می آید، آیا این عذاب جز ظالمین را در بر میگیرد؟ وَ مَا نُرْسِلُ الْمُرْسَلِينَ إِلَّا مُبَشِّرِينَ وَمُنْذِرِينَ فَمَنْ آمَنَ وَأَصْلَحَ فَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ(48). ما رسولان را مبشرین و منذرین قرار دادیم. بشارت و انذار برای تحقق امر تبیین است. برخی مبلغین فقط از رحمانیت خدا میگویند. قُلْ مَنْ يُنَجِّيكُمْ مِنْ ظُلُمَاتِ الْبَرِّ وَالْبَحْرِ تَدْعُونَهُ تَضَرُّعًا وَخُفْيَةً لَئِنْ أَنْجَانَا مِنْ هَذِهِ لَنَكُونَنَّ مِنَ الشَّاكِرِينَ(انعام 63). میفرماید هنگام خطر چه کسی شما را نجات میدهد؟ قُلِ اللَّهُ يُنَجِّيكُمْ مِنْهَا وَمِنْ كُلِّ كَرْبٍ ثُمَّ أَنْتُمْ تُشْرِكُونَ قُلْ هُوَ الْقَادِرُ عَلَى أَنْ يَبْعَثَ عَلَيْكُمْ عَذَابًا مِنْ فَوْقِكُمْ أَوْ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِكُمْ أَوْ يَلْبِسَكُمْ شِيَعًا وَيُذِيقَ بَعْضَكُمْ بَأْسَ بَعْضٍ انْظُرْ كَيْفَ نُصَرِّفُ الْآيَاتِ لَعَلَّهُمْ يَفْقَهُونَ(انعام 64و65). خدایی که قادر است شما را عذاب کند، اوست که شما را نجات میدهد.

بناست که مردم بواسطه تبیین رسول خدا صلی الله علیه و آله قلبشان هدایت شود؛ آن هم با آموزش و راهبری خدای متعال. فرمود: أدَّبَنِي رَبِّي فأحسَنَ تأدِيبي. خداوند رسولش را تربیت کرد، برای تبیین حق و هدایت مردم. انسان عزیر آفریده شده. چه اتفاقی می افتد که این انسان بنده و برده کفر میشود؟

وَكَذَّبَ بِهِ قَوْمُكَ وَهُوَ الْحَقُّ. میفرماید این مثالها را برای تو میزنم و تو هم برای مردم بیان میکنی، اما امت تو این آیات را تکذیب میکنند، در حالیکه این سخنان حق است. قُلْ لَسْتُ عَلَيْكُمْ بِوَكِيلٍ(انعام 66). به آنها بگو گمان نکنید من وکیل شما هستم. اگر ایمان نیاورید، من پاسخگو نخواهم بود. من فقط باید حق را برای شما تبیین کنم؛ دیگر مسئولیتی ندارم.

اصرار زیاد بر هدایت و همراهی افراد معاند نداشته باشیم. حق را درست و کامل بگوییم، و بگذریم. حضرت امام رحمت الله علیه خیلی سعی کرد به برخی مسئولین بفهماند که اشتباه میکنند. اما وقتی توجه نکردند و کار به قطعنامه رسید، امام هم اصرار نکرد. با دلی آرام و قلبی مطمئن از میان ما رفت! لِكُلِّ نَبَإٍ مُسْتَقَرٌّ وَسَوْفَ تَعْلَمُونَ(67). وظیفه تو تبیین صراط مستقیم است. لَا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا لَهَا مَا كَسَبَتْ وَعَلَيْهَا مَا اكْتَسَبَتْ(بقره 256). پاداش و کیفر کارهایتان با خود شماست. وَإِذَا رَأَيْتَ الَّذِينَ يَخُوضُونَ فِي آيَاتِنَا فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ حَتَّى يَخُوضُوا فِي حَدِيثٍ غَيْرِهِ وَإِمَّا يُنْسِيَنَّكَ الشَّيْطَانُ فَلَا تَقْعُدْ بَعْدَ الذِّكْرَى مَعَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ(انعام 68). کسانیکه راه دیگری انتخاب میکنند، از آنها اعراض کن.

اهل حقی که تبیین را برنمی تایند زیادند!

شهادت فاطمه زهرا سلام الله علیها یک اتفاق نبود. فاطمه سلام الله علیها بخاطر تبیین و گفتن حق کشته شد. امام باقر علیه السلام این روایت را نقل میکنند: امیرالمومنین علیه السلام بعد از رحلت رسول خدا صلی الله علیه و آله در مسجد سخن گفتند: قال أمير المؤمنين (عليه السلام) بعد وفاة رسول الله (صلى الله عليه وآله) في المسجد والناس مجتمعون بصوت عال: الَّذِينَ كَفَرُوا وَصَدُّوا عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ أَضَلَّ أَعْمَالَهُمْ(محمد 1). کسانیکه کافر شدند و راه خدا سد کردند، تمام اعمالشان از بین میرود. اجر تمام مجاهدتهایشان از بین میرود. کسانیکه مانع حاکمیت علی علیه السلام شدند. اینطور نبود که امیرالمومنین علیه السلام فقط خانه نشین شود. امر تبیین در هر حال باقیست.

فقال له ابن عباس: يا أبا الحسن لم قلت ما قلت؟ ابن عباس پسرعموی پیغمبر صلی الله علیه و آله بود. عالم و فقیه و مجاهد و مبارز بود. به امیرالمومنین علیه السلام گفت: چرا این آیه را خواندی؟ امروز ابن عباس زیاد داریم! اهل حقی که تبیین را بر نمی تابند. خیلی از کسانیکه اهل احتیاط و ملاحظه و سکوتند، ضربه های مهلکی میزنند. به علی علیه السلام هم ایراد میگیرند که چرا حق را میگویی. در جهاد تبیین ممکن است نزدیک ترین افراد و انقلابی ترین چهره ها مقابل شما بایستند. امیرالمومنین پاسخ داد: قرأت شيئا من القرآن. من آیه ای از قرآن خواندم. قال: لقد قلته لأمر. ابن عباس گفت تو به یک خاطری این آیه را خواندی! قصدی داشتی. امیرالمومنین علیه السلام هم فرمود: نعم إن الله يقول في كتابه: وما آتاكم الرسول فخذوه وما نهاكم عنه فانتهوا. خداوند فرموده هرچه رسول خدا صلی الله علیه و آله دستور داده اطاعت کنید و از هرچه نهی کرده دوری کنید. أفتشهد على رسول الله (صلى الله عليه وآله) أنه استخلف أبا بكر. تو شهادت میدهی که رسول خدا صلی الله علیه و آله حاکم فعلی را برای خلافت انتخاب و تأیید کرده؟

قال: ما سمعت رسول الله (صلى الله عليه وآله) أوصى إلا إليك؟ ابن عباس گفت ما نشنیدیم از رسول خدا صلی الله علیه و آله وصی برای خود قرار دهد مگر شما را. امیرالمومنین علیه السلام فرمود: قال: فهلا بايعتني؟ تو که شنیده بودی پیغمبر صلی الله علیه و آله مرا وصی قرار داده، آیا بعد از رسول خدا صلی الله علیه و آله با ما بیعت کردی؟! ابن عباس گفت: « اجتمع الناس على أبي بكر فكنت منهم. مردم اجماع کردند بر خلیفه فعلی، و من هم یکی از مردم هستم». پس آیه قرآن چه؟ پس سفارش رسول خدا صلی الله علیه و آله چه؟ وَإِنْ تُطِعْ أَكْثَرَ مَنْ فِي الْأَرْضِ يُضِلُّوكَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ(انعام 116). این همه داستان اقوام گذشته که رسولانشان را تکذیب کردند پس چیست؟ امیرالمومنین علیه السلام این مکالمه و سخنان را در مجلسی خصوصی نفرمود؛ در مسجد و مقابل همه مردم فریاد زد.

امیرالمومنین علیه السلام فرمود: فقال أمير المؤمنين (عليه السلام) كما اجتمع أهل العجل على العجل هاهنا فتنتم و مَثَلُهُمْ كَمَثَلِ الَّذِي اسْتَوْقَدَ نَارًا فَلَمَّا أَضَاءَتْ مَا حَوْلَهُ ذَهَبَ اللَّهُ بِنُورِهِمْ وَتَرَكَهُمْ فِي ظُلُمَاتٍ لَا يُبْصِرُون صُمٌّ بُكْمٌ عُمْيٌ فَهُمْ لَا يَرْجِعُونَ(بقره 17و18). مَثَل شما مَثَل کسانی است که دنبال گوساله سامری رفتند. شما امتحان شدید. مَثَل شما مَثَل کسی است که آتشی روشن میکند، پس خدا آتش را خاموش میکند و او را در ظلمت و تاریکی رها میکند، و مثل کور و کر و گنگ در تاریکی باقی می ماند و راه را گم میکند.

اتصال قلبی به خدا، لازمه جهاد تبیین

امیرالمومنین علیه السلام حق خودشان را برای ابن عباس تبیین میکنند. تبیین نوری است که قلب را روشن میکند. مثل شعله آتشی که در دل بیابان تاریک راه را به ما نشان میدهد. صرفا انتقال اطلاعات در فضای مجازی دیگران را هدایت نمیکند. باید دل افراد را روشن کنیم، نه صرفا فکرشان را. مقصد جهاد تبیین روشن کردن دلهاست. بخاطر همین هیئت هیچ بدلی ندارد. مطلب و آیه قرآن و احادیث را در ظرف هیئت و مجلس ذکر شنیدن خیلی تفاوت دارد با جاها و موقعیتهای دیگر. هیئت و مجلس ذکر اهلبیت قلب ما را آماده دریافت معارف اهلبیت میکند. این آمادگی جاهای دیگر با این کیفیت اتفاق نمی افتد. با مطالعه کتاب و شرکت در کلاس و درس این اتفاق رخ نمیدهد.

تبیین، یک فرم و قالب برای گفتمان و گفتگو نیست. برای تبیین باید طرف مقابلمان را بشناسیم. انگیزه و هدفش را بشناسیم. قرآن وقتی به پیغمبرش دستور به تبیین میدهد، گروه مخاطب پیغمبر صلی الله علیه و آله را هم معرفی میکند و ویژگیهایشان را بیان میکند. اگر طرف مقابلمان را نشناسیم و انگیزه او را نفهمیم، بحث و گفتگو در فضای مجازی تبدیل به جدل و نزاع و اختلاف میشود. مشکلات اخلاقی زیاد میشود. رهبرانقلاب بعد از سفارش به جهاد تبیین، تأکید به رعایت اخلاق کردند.

راه ورود به عرصه تبیین در فضای مجازی، اتصال قلبی به خداست. در این صورت است که حرف شما به دل طرف مقابلتان می نشیند. قیمت جهاد تبیین در فضای مجازی را پایین نیاوریم. پیغمبر هم که باشی، باید تحت تعلیم خدا تبیین کنی. حتی مثالها را هم خود خداوند بیان میکند. برای جهاد تبیین باید مسلح شویم. کار ساده نیست. امیرالمومنین علیه السلام فرمود آخرالزمان کسانی پای امر حق می ایستند که: مُؤْمِنٌ امْتَحَنَ اللَّهُ قَلْبَهُ لِلْإِيمَانِ. قلبشان از امتحان ایمان سربلند خارج شده. در همه میدان های جهاد به اتصال قلبی به خدا و ایمان عمیق قلبی نیاز داریم.