بحر خروشان؛ قیام 19 دی در بیان رهبر معظم انقلاب(مدظله العالی)

پیش درآمد

ماجرا از آنجا آغاز می‎شود که محمد رضا پهلوی در پی مبارزات ضد طاغوتی امام خمینی (ره)، دستور تهیه و چاپ مقاله‎ای توهین آمیز را صادر می‏نماید. این مقاله به مناسبت کشف حجاب و سالگرد انقلاب سفید، با نام «ايران و استعمار سرخ و سياه‏» به قلم رشيدي مطلق تهیه و در 17 دي ماه ‏1356 در روزنامة اطلاعات به چاپ می‎رسد.

محتوای این مقاله دربارة انقلاب سفید شاه و مخالفان آن تحت عنوان عوامل «استعمار سرخ و سياه‏» بوده و نگارنده به صورت عالماً و عامداً روحانیون را به عنوان ارتجاع سياه، مورد توهين و حمله قرار داده بود. از نظر نویسنده، روحانیون تندوری همچون (امام) خمینی(ره) عاملي در دست اربابان استعمارگرشان است تا با ايجاد مشكل در راه پيشبرد انقلاب سفيد، اوضاع سياسي كشور را ناپایدار نمایند. مؤلف مقاله، امام خميني(ره) را جزء معدود علماي مخالف ذكر كرده و در ريشه‏يابي علل مخالفت ايشان، وی را وابسته به "مركز استعماري انگليس‏" معرفی می‎نماید. در این مقاله با ذکر مطالب اهانت‏آميز نسبت به ساحت مقدس امام خمینی (ره)، تلاشی مذبوحانه برای کاستن نفوذ اجتماعي و سياسي ایشان در بين توده‏ها و تضعیف جایگاه وی شده است. عناوینی چون؛ عامل دست انگلستان و دریافت رشوه از این کشور، مسبِّب اصلی کشتار واقعة 15 خرداد و بسیاری دیگر از توهین‎در این مقاله همگی منجر به آن شد که به فاصله دو روز یعنی در 19 دی ماه 56 قم آبستن تحولی بزرگ گردد. پس از اطلاع علما، کسبه و مردم متدین قم در اعتراض به هتک حرمت علمای اسلام و خصوصاً شخص امام خمینی (ره)، درس‏های حوزة علمیّه و بازار تعطیل و مردم در بیوت مراجع اجتماع نمودند. با گسترش دامنة اعتراضات و سر دادن شعارهایی چون «مرگ بر اين حكومت‏يزيدي‏»، «درود بر خميني‏»، «بگو مرگ بر شاه‏»، مقدمات رویارویی با گارد شاهنشاهی فراهم گشته و نهایتاً در غروب همان روز حادثة خونین نوزدهم دی شکل می‎گیرد و با به خاک و خون کشیده شدن بسیاری از روحانیون و سایر اقشار مردم، این قیام در چنین روزی بر تارک تاریخ نقش بسته و سرآغازی برای قیام‏های بعدی در سطح کشور شد که از آنها به اربعین‎ها یاد می‎شود.[1]

1. ویژگی‏های قم و مردم آن

شهر قم، حقيقتاً مركز قيام و كانون جوش و خروش انقلابى مردم بوده است... اين شهر، چه به خاطر حوزه‏ى علميه و چه به خاطر جوانان پرشور و مردم فداكار و انقلابى، مركز و كانون اصلى است.[2]

من دو مقطع مهم را يادآورى مى‏كنم، كه در اين دو مقطع مهم قمى‏ها حقيقتاً نقش ايفاء كردند؛ نقشهاى مؤثر و ماندگارى را مردم قم در اين دو مقطع به وجود آوردند: يكى مقطع عاشوراى سال 42 و پانزده خرداد كه دو روز بعد از عاشورا بود... مقطع ديگر، مقطع سال 56 است كه عمق توطئه‏ى دشمن را در اهانت به امام بزرگوار درك كردند؛ فهميدند مسئله چيست؛ صرفاً اين نيست كه خواسته‏اند به امام بزرگوار اهانتى بكنند. در شهر قم، اولين تظاهرات مردمىِ گسترده عليه آن حركت خائنانه به وجود آمد. [3]   

اگرچه به دلايل گوناگون روز نوزدهم دى يك روز برجسته و بى‏نظير است، ولى بدون شك برجستگى عمل و اقدام مردم عزيز قم به روز نوزده دى منحصر نمى‏شود. در دوران بعد از انقلاب، در حوادث گوناگون، در دوران جنگ تحميلى، در حوادث مهم و تعيين‏كننده‏اى كه در طول اين چند دهه اتّفاق افتاده است، هميشه وقتى جايگاه شما مردم قم را مورد ملاحظه قرار مى‏دهيم، يك جايگاه برجسته و ممتاز مى‏بينيم. [4]  

(در نوزدهم دى) خون جوانان قمى در اين خيابانها، در همين خيابان ارم، در خيابان چهارمردان بر روى زمين ريخته شد؛ جان دادند؛ با خون خودشان صدق سخن خودشان را اثبات كردند. در طول اين سى سالِ بعد از پيروزى انقلاب، باز در همه‏ى مقاطع، اين مردم مردمى هستند كه با اخلاص، با صدق و صفا و با بصيرتِ مثال زدنى وارد ميدان شدند. [5]

مردم قم اوّلين بار در نوزدهم دى نبود كه اين هوشيارى و هوشمندى و شجاعت را از خود نشان دادند؛ هزار و دويست سال است كه شهر قم پايگاه اشاعه‏ى افكار منوّر اهل بيت عليهم‏السّلام است. آن وقتى‏كه حكومتهاىِ مخالف اهل بيت هم بر سرِ كار بودند، مردم قم اين موضع را حفظ كردند و اگر سختيهايى هم داشت، آن را تحمّل كردند. هفتاد سال هم هست كه قم مركز و پايتخت فكرى و علمى دنياى اسلام است.[6]

آن مجموعه‏يى كه اين حوزه را پذيرايى كردند و به آن كمك نمودند و آن را در خانه‏ى خود پذيرفتند و طلاب را مانند فرزندان و برادران خويش، در ميان خود گرفتند و وقتى نهضت شروع شد، به سربازان اوليه‏ى اين نهضت- يعنى طلاب قم- پناه دادند و هنگامى كه بنا شد نهضت اوج بگيرد، اولين قربانيها را در اين راه فدا كردند، مردم قم بودند. اين را در تاريخ كشور و انقلابمان نبايد و نمى‏توان فراموش كرد.[7]

دشمن براى قم برنامه داشت، طرح داشت؛ اگر مردم قم بيدار نبودند، بابصيرت نبودند، طرحهاى دشمنان درباره‏ى قم، طرحهاى خطرناكى بود. بيدارى مردم و حضور حوزه‏ى علميه در اين شهر موجب شده است كه اين شهر پايگاه بصيرت باشد.[8]

2. نقش مردم قم در پدیدۀ نوزدهم دی

خب، نوزدهم دى چه بود؟ همه میدانند که نوزدهم دى مبدأ یک حرکت عمومى در میان ملّت ایران شد. این آتش، زیر خاکستر بود، روزبه‌روز هم گسترش پیدا میکرد، امّا بُروز آن و شعله‌ور شدن آن، از نوزدهم دى شد، به‌دست قمى‌ها شد؛ بعد منتهى شد به حرکتهاى گوناگون؛ و ملّت ایران یکپارچه وارد میدان شدند، لبّیک گفتند به امام عزیز و شجاع و الهى و معنوى‌شان و گلاویز شدند با رژیم فاسد.[9]

هم نوزدهم دى‏ماه كه شروع مرحله‏ى جديدى در نهضت اسلامى بود و بشارت فتح و ظفر مى‏داد، هم نام قم و مردم قم كه آفريننده‏ى اين روز بزرگ بوده‏اند، در خاطره‏ى اين ملت و اين انقلاب، همواره باعظمت باقى خواهد ماند. اساساً در تاريخ پُر فراز و نشيب ايران مظلوم و خونين ما، قم يك نام برجسته و نمايشگر يك جهت‏گيرى و يك حركت خاص است.[10]

نوزدهم دى يك نقطه‏ى درخشنده است؛ نه فقط در تاريخ قم، بلكه در تاريخ كشور ما و تاريخ انقلاب. جوانان قم، مرد و زن، طلبه و غير طلبه، در اين روز يك پاسخِ مؤمنانه و قهرمانانه به نياز زمان دادند. مهم اين است كه هر ملتى، هر شخصى و هر مجموعه‏اى بتواند به نياز زمانه‏ى خود پاسخ دهد... اين سابقه‏ى درخشان براى قم وجود دارد كه هميشه به نياز زمان پاسخ گفته است. نوزدهم دى هم از اين قبيل بود.[11]

در اين حركت تاريخى، هم مردم قم و هم حوزه‏ى معظّم و جليل‏القدر علميه‏ى قم نقش داشتند. جوانان و مرد و زن قم، قبل از آن حركت و با آن حركت، نشان دادند كه پايبندى آن‏ها به اسلام، لقلقه‏ى زبان نيست و حوزه‏ى علميه‏ى قم و مراجع معظّم قم در آن روز نيز ثابت كردند كه ظرفيت و استعداد هدايت يك موج عظيم مردمى را در اين اقيانوس بيكران دارا هستند. اين‏ها چيزهايى نيست كه زايل شود. امروز هم همان ايمان، همان مردم و همان حوزه‏ى علميه در قم استوار است؛ لذا قم محور اساسى انقلاب بوده و خواهد بود. [12]  

قهرمان اين حادثه هم مردم قم هستند؛ اعم از جوانان پرشور و مردم مؤمن در آن شهر و حوزه‏ى كهنِ علميه‏ى جوان شده كه نقش خود را به معناى حقيقى كلمه، آن روز و پس از آن روز ايفا كرد. [13]

ياد روزهاى پُرحماسه و پُرشور قم، بخصوص نوزدهم دى، از خاطره‏ى ملت ايران محو نخواهد شد. قم همچنان كه مطلع قصيده‏ى بلند نهضت اسلامى در سال 1341 بود، سرآغاز ماجراى عظيم و پُرافتخار پيروزى انقلاب در سال 1356 هم شد.[14]

در مورد خود شما مردم قم، حساسيت در بين دشمنان كشور و دشمنان انقلاب خيلى زياد است. با قم و قمى و حوزه‏ى علميه و جوانهاى قم و روحيات مردم قم اينها بشدت بدند، مخالفند؛ چرا؟ چون از قم سيلى خوردند. استكبار، جبهه‏ى ضد اسلام، جبهه‏ى ضد ملت ايران از قم سيلى خورده است. يكى از مواردى كه سيلى خورده، همين نوزدهم دى است. مردم قم زودتر از ديگران احساس تكليف كردند، اوضاع را شناختند، مسئوليت را حس كردند و به ميدان آمدند؛ اينها خيلى مهم است.[15]

3. علل و انگیزه‏ های موجود در قیام نوزده دی

نابود كردن آرمان‏هاى دينى، ارزشهاى اخلاقى، پيشرفتهاى اقتصادى، عزت بين‏المللى و خلاصه بر باد دادن سرمايه‏هاى يك ملت جزو كارهائى بود كه آن رژيم طاغوت و سياه‏كار انجام داد. ملت ايران بموقع بيدار شدند و پاسخ گفتند به نداى رهبر عظيم‏الشّأن خودشان و وارد ميدان شدند. نوزده دى يك چنين مقطع تاريخىِ حساسى است؛ اين‏ها را بايد زنده نگه داشت. تلاش شده است و مى‏شود براى اينكه احساسات مردم و اين مقاطع حساس از يادها برود. مردم قم نشان دادند كه وفادارند و پايبندند.[16]

مسئله به‏طور خلاصه اين بود كه ملت ايران از فشار ديكتاتورى رژيم دست‏نشانده از يك طرف، فشار زندگى از يك طرف، فشار تحميل فرهنگ فساد از يك طرف، و سلطه‏ى خارجى و به‏طور مشخص عوامل و عناصر امريكايى از يك طرف، به ستوه آمده بود. اين‏ خشم عمومى و اين انگيزه‏ى عمومى از ايمان مذهبى ملت ايران به‏طور كامل سيراب شد و معنا پيدا كرد. اين خشم عمومى، خشم كور نبود؛ انگيزه‏ى تعريف نشده نبود؛ مردم مى‏فهميدند كه چه مى‏خواهند و چه كار مى‏خواهند بكنند... خشم عمومى در همه جاى ايران گسترده بود؛ منتها مثل همه‏ى حوادث ديگر لازم بود نقطه‏ى آغازينى به وجود بيايد؛ قهرمانى پا وسط ميدان بگذارد و شروع كند. اين شروع‏كننده، مردم قم و حوزه‏ى علميه‏ى قم بودند. [17]    

اهميت قضيه اينجاست. انگيزه، اسلام؛ هدفها -تعريف‏شده‏ى به وسيله‏ى معرفت ايمانى و اسلامى- اميد به حمايت الهى و تكيه به نيروى مجاهدت ملى؛ اين مجموعه‏ى آن چيزى بود كه ملت ايران، چه در نوزده دى، چه در حوادثى كه پس از آن به بركت نوزده دى پيش آمد، آن را در خود جمع كرده بود. [18]

راهى كه در نوزدهم دى به وسيله‏ى مردم و جوانان قم آغاز شد، راه پُرمخاطره‏اى بود؛ اما هدف بزرگى هم در پايان اين راه وجود داشت و آن، ايجاد نظام اسلامى بود؛ يعنى نظامى كه به بركت احكام و شريعت الهى، نظام عدالت و تقوا باشد. هدف همه‏ى پيغمبران هم ايجاد چنين دنيايى بوده است.[19]

4. اهمیت و ویژگی‏های حادثۀ نوزدهم دی

مسئله‏ى نوزدهم دى، صرفاً يك حادثه‏ى تاريخىِ گذرا نيست. اهميت اين حادثه از آنجاست كه بخشى از ملت ايران- كه مردم عزيز قم بودند- حادثه‏اى را پيش از وقوع آن حس كردند. حس بيدارى و هوشيارى اين مردم به كمك آن‏ها آمد، تا يك جريان عظيمى را در كشور شروع كنند.

قضيه‏ى اهانت به امام بزرگوار در يك روزنامه و به قلم يك مزدور دربار طاغوت، از نظر خيلى از مردم سطحى‏نگر و ظاهربين، آن روز چندان اهميتى نداشت؛ عمق اين قضيه و بخش پنهانى اين توطئه را احساس نمى‏كردند؛ درك نمى‏كردند... مردم قم، جوانان قم، احساس كردند؛ درك كردند؛ اهميت حادثه را فهميدند. اين مهم‏ترين بخش از اين حادثه‏اى است كه در تاريخ انقلاب ما اتفاق افتاد... توطئه را مى‏فهمد؛ مى‏داند كه پشت سر اين مقاله‏اى كه عليه امام (رضوان اللَّه تعالى عليه) در روزنامه درج شده است، چه چيزهائى بايد اتفاق بيفتد و اتفاق مى‏افتد. چون توطئه را فهميد، وادار به عكس‏العمل شد.[20]

روز نوزدهم دى بدون شك يكى از ايام اللّه است. [21] 

روز نوزدهم دى يكى از مقاطع مهم تاريخ سياسى ملت ماست. اگر نگاه تيزبينى با قدرت تحليل به اين حادثه نگاه كند، خواهد ديد كه حادثه‏ى نوزدهم دى يك مقطع تاريخى در زندگى سياسى ملت ايران است. [22]   

مسئله‏ى نوزدهم دى و به ياد نگهداشتن اين خاطره، يك مسئله‏ى صرفاً تكرارى يا برخاسته‏ى از عادت نيست؛ يك مسئله‏ى اساسى و اصولى است. همه‏ى مناسبتهاى بزرگ تاريخى ما همين‏طور است. [23]

اين (نوزدهم دی)، حقيقتِ باارزش و مقدسى است كه بايد به عنوان يك خط روشن، در انقلاب بماند و در تاريخ انقلاب تدوين شود.[24]

4-1. نوزدهم دی، حادثه‏ ای چند بُعدی

درباره‏ى روز نوزدهم دى، سى و چند سال است كه گويندگان مختلف و متفكّران و اهل سخن و اهل نظر و تأمّل دارند حرف مى‏زنند؛ از ابعاد مختلف اين حادثه را مورد ملاحظه قرار داده‏اند، تحليل كرده‏اند، توصيف كرده‏اند، نقش و تأثير آن را بيان كرده‏اند؛ در عين حال به گمان اين حقير، هنوز مسئله‏ى مهمّ حادثه‏ى نوزدهم دى درخور تأمّل و تدقيق است. [25]  

اين حادثه از ابعاد مختلفى قابل توجه و تأمل است: هم بصيرت در اين حادثه موج مى‏زند، هم موقع‏شناسى، هم دشمن‏شناسى، هم مجاهدت و اقدام و فداكارى؛ اين‏ها ابعاد اين حادثه‏ى عظيمى است كه در نوزدهم دى سال 56- يعنى سى و دو سال قبل- به وقوع پيوسته است. از طرف ديگر، همين حادثه، مبدأ يك تحول، يك حركت، يك جريان عظيم و جهت‏دارى در ملت ايران شد. پس حادثه، حقيقتاً حادثه‏ى مهمى است. آن روز هم تأثير گذاشت؛ امروز هم كه شما ياد آن حادثه را و ياد شهداى روحانى و غير روحانىِ آن حادثه را گرامى مى‏داريد، باز تأثير مى‏گذارد؛ درس مى‏دهد، بصيرت مى‏دهد و جهت حركت را به ما نشان مى‏دهد.[26]

4-2. فصلی نو در انقلاب اسلامی

حادثه‏ى بزرگ نوزدهم دى مبدأيى براى يك تحرّك عظيم در صحنه‏ى نهضت و انقلاب شد[27]

مبارزه‏ى مردم قم، مبارزه‏ى ملت ايران را به دنبال داشت. حضور شما در خيابان‏هاى شهرتان، به مردم شهرهاى ديگر درس داد؛ راه را به آن‏ها نشان داد؛ فهميدند بايد وارد ميدان شوند، بى‏تفاوتى را كنار بگذارند و كنار گذاشتند و اين توفان عظيم و اين كوره‏ى آتشفشان شروع به فعّاليت كرد و دنيا را تكان داد و ملت ايران را آزاد نمود. بعد هم كه دفاع از نظام نوپاى اسلامى پيش آمد، باز شما مردم قم در صفوف مقدّم بوديد. لشكر شما، جوانهاى شما، بسيجى‏هاى شما، خانواده‏هاى شما، مادرهاى شما، پدرهاى شما؛ اين‏ها بودند كه جوانمردانه و پُر از گذشت وارد ميدان شدند و توانستند سهم بسيار درخشانى را ايفا كنند.[28]

اين حادثه، طوفان را آغاز كرد؛ طوفانى كه هلاك در آن، براى نيروهاى ضد حق، نيروهاى طغيان و نيروهاى شر قطعى شده بود. «وَ لَقَدْ كَتَبْنا فِي‏ الزَّبُورِ مِنْ‏ بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُها عِبادِيَ الصَّالِحُونَ»[29] اين وعده‏ى الهى است. حق تا وقتى از مردم پشتيبانى نداشته باشد، يك واقعيت ذهنى و يك حقيقت معنوى است؛ نمى‏شود توقع داشت در جايى تحقق و استقرار پيدا كند. اما وقتى به دنبال حق، نيروى ايمان انسانها بسيج شد و به راه افتاد، حق طبق طبيعت نظام هستى است؛ لذا تحقق پيدا مى‏كند، و تحقق پيدا كرد... ملت ايران قانون الهى را عمل كردند؛ يعنى حق را متحمل شدند؛ شانه زير بار تحقق حقيقت الهى دادند؛ وارد ميدان شدند؛ خداى متعال هم نصرت را... براى اين‏ها ارزانى داشت. اين كار از قم شروع شد. اين روز را مهم بدانيد؛ اين روز يك مقطع تاريخى است. براى نگهدارى آن و گسترش دادن مفاهيمى كه در اين حادثه وجود دارد، بايد تلاش و مجاهدت كرد.[30]

حوادث بزرگ تاريخى، در واقع عوامل پيشرفت تاريخ ملتها هستند. عاشورا يك نيمه‏روز بيشتر نبود؛ تاريخ را تكان داد و متحول كرد. يك حادثه، گاهى به قدرى عميق و حكيمانه و بجا در طول زندگى يك ملت اتفاق مى‏افتد كه تأثيرات آن براى سالهاى متمادى، گاهى براى قرنهاى متوالى باقى مى‏ماند. يقيناً روز نوزدهم دى براى ملت ايران از جمله‏ى اين حوادث بود. ظرفيت حضور مردم و خشم مقدس و انقلابى مردم در طول سالهاى متمادى با ظلم دستگاه طاغوت و اعمال نفوذ بيگانگان لبالب شده بود؛ يك حركت هوشمندانه و بجا لازم بود. يك حركت هوشمندانه و بجا لازم بود. اين حركت را شما مردم قم در روز نوزدهم دى‏ماه انجام داديد و اين گردونه به حركت در آمد.[31]

5. درس‏های نوزدهم دی

5-1. سبقت و پیشگامی در انجام تکلیف

درسى كه از اين حقيقت (نوزدهم دی) بايد بگيريم، اين است كه مردم قم همچنان كه از روز اول، اين شجره‏ى طيّبه را در خود پذيرفتند و به آن كمك كردند و از آن حراست و دفاع نمودند و وقتى لازم شد و نوبت آن پيش آمد، اولين قدم را در راه جهاد بزرگ اسلامى برداشتند و همچنان كه بعد از پيروزى انقلاب- چه در جنگ و چه در ميدان سياسى و چه در تمام جريانات ديگر- همواره در صفوف مقدم قرار داشتند، در آينده هم همين موقعيت را براى خود حفظ كنند. [32]  

5-2. صدق و پایداری در راه اسلام و انقلاب

جوانان قم نقش و سهم بسيار بزرگ خود را فراموش نكنند. آن روز (نوزدهم دی)، روز شروع بود؛ امروز، روز استمرار در صراط مستقيم است. اگر آن روز آن حركت مهم بود، امروز هم دقّت و احتياط براى زاويه نخوردن به صراط مستقيم و منحرف نشدن مهم است. خداوند متعال به پيغمبر و اصحاب پيغمبر فرمود: «إِنَ‏ الَّذينَ‏ قالُوا رَبُّنَا اللَّهُ‏ ثُمَ‏ اسْتَقامُوا»[33] يعنى در اين راه بمانيد و استقامت كنيد؛ راه را گم نكنيد؛ خط را اشتباه نكنيد؛ هدف را فراموش نكنيد. اين خطاب به ما و خطاب به همه‏ى ملت ايران است. وقتى با همان نيّت و با همان عزم، يك ملت راه خود را استمرار بخشيد و از تاب و توان نيفتاد- كه نمى‏افتد- دروازه‏هاى مدينه‏ى موعود الهى- مدينه‏ى سعادت- به روى مردم باز خواهد شد.

بعد از پيروزى انقلاب همه‏ى همّت دشمنان انقلاب و مستكبران در اين متمركز بود كه حالا كه كار از دستشان دررفت، شايد بتوانند راه اين راهروان را منحرف كنند؛ همچنان كه در قيام مشروطه كردند. همه يا بيشترِ تلاش اين بيست‏وپنج‏ساله بر اين موضوع متمركز بود كه اين خطّ الهى و اين راه صحيح و صراط مستقيم گم نشود. البته فضلا، جوانان، بزرگان و مراجع معظّم حوزه در اين زمينه مسئوليت سنگينى دارند؛ همه سهيمند. هوشمندى مردم، شجاعت و روح صفا و آزادگى آن‏ها... تضمين‏كننده‏ى تداوم اين راه است.[34]

مسئله‏ى نوزدهم دى و به ياد نگهداشتن اين خاطره، يك مسئله‏ى صرفاً تكرارى يا برخاسته‏ى از عادت نيست... جوانهاى عزيز ما آن روز را نديدند؛ نمى‏دانند آن روز چه خبر بود. آنهائى كه درك كردند، مى‏دانند؛ آن روز ايستادگى در مقابل قدرت ظاهرىِ پر كبكبه و دبدبه‏ى رژيم طاغوت، كار آسانى به نظر نمى‏آمد. اگر به خيلى از اين مصلحت‏انديشانِ اسير ظواهر گفته مى‏شد كه ملت ايران- به نمونه‏ى مردم قم- مى‏خواهند در مقابل نظام طاغوت پهلوى بايستند و آن را از بين ببرند، پوزخند مى‏زدند؛ مى‏گفتند مگر مى‏شود؟ اما شد. آن چيزى كه به نظر محال مى‏آمد، هم ممكن شد، هم محقق شد، هم ماندگار شد. اين، درس است. امروز هم ملت ايران آرمانهائى دارد، داعيه‏هائى دارد، حرفهاى بزرگى دارد؛ هم براى كشور خودش، هم براى دنياى اسلام، هم براى عالم بشريت... امروز هم يك عده‏اى مى‏گويند: آقا مگر مى‏شود در مقابل اين صفِ به‏هم‏پيوسته‏ى دشمنان مسلح به پول و زور و رسانه و اقتصاد و سياست و همه چيز ايستاد؟ مگر مى‏شود پيش برد؟ امروز هم همان حرف است. اين يك تجربه است.[35]

قم، هميشه بايد آن درياى خروشانى بماند كه هر جريان مخالفى در آن حل شود. بايد همواره آن رود پُربركتى باشد كه آثار و بركات اسلامى خود را به سرتاسر ميهن اسلامى و بيرون آن صادر كند. قم، مركز انقلاب و اسلام است؛ چون مركز حوزه‏ى علميه و علماى بزرگ و پرورشگاه انسان‏هايى است كه مى‏تواند انقلاب و كشور و ملت را در سطوح مختلف هدايت كند. شما مردم و جوانان و زن و مرد قم و شما حزب‏اللّهى‏هاى اين شهر، همواره بايد روح پاسدارى از اين ارزشها را با همان شور و خلوص و اخلاصى كه هميشه داشتيد، در خودتان حفظ كنيد.[36]  

5-3. تمسک به سلاح ایمان در مبارزه با طاغوت

اگر يك مجموعه‏ى عظيم مردمى، به خدا ايمان داشت و دل او با نور ايمان روشن و آماده‏ى فداكارى بود، مى‏تواند بر هر قدرتى... پيروز شود. اين، يك اصل است. ملت ايران، اين اصل را تجربه كرده است. در دوران انقلاب، اين را تجربه كرديد و ديديد كه ملت ايران با نهضتى كه از قم شروع شد، در سايه‏ى ايمان و آمادگيش براى فداكارى، چطور توانست نظام و رژيمى را كه قدرتمندان درجه‏ى يك عالم پشت سر آن ايستاده بودند، از بين ببرد و نظامى اسلامى كه باز همه‏ى قدرتمندان عالم با آن مخالف بودند، سركار بياورد. اين، يك تجربه است.[37]

حادثه‏ى نوزده [دىِ‏] قم، مظهر و نماد اين آيه‏ى شريفه است: «فَانتَقَمنا مِنَ الذينَ اجرَموا وَ كانَ حَقًّا عَلَينا نَصرُ المُؤمِنين‏»[38]... مى‏فرمايد اين حقّى است بر عهده‏ى ما يعنى بر عهده‏ى ذات اقدس پروردگار عالَم كه مؤمنين را نصرت بدهيم. خب، اين در چه شرايطى است؟ در چه شرايطى گفته‏اند كه مؤمنين نصرت پيدا مى‏كنند؟ اين در آن شرايطى است كه هيچ روزنه‏ى اميدى به حسب ظاهر وجود ندارد... آن وقتى است كه دشمنِ جبهه‏ى ايمان با قدرت ظاهرى و با سرپنجه‏هاى قوى در مقابل مؤمنين ايستاده است؛ يك مبارزه‏ى جبهه‏اىِ عظيمى به‏وجود آمده است؛ در يك چنين شرايطى مى‏فرمايد: «وَ كانَ حَقًّا عَلَينا نَصرُ المُؤمِنين‏».

آن روزى كه جوانهاى قم از طلبه و غيرطلبه و اقشار گوناگون و مردم مؤمن آمدند در كوچه و خيابان قم و به دفاع از امام، به دفاع از حقيقت، به دفاع از پرچم برافراشته‏ى مبارزه‏ى عليه طاغوت و در مقابل گلوله‏هاى مزدوران رژيم طاغوت قرار گرفتند و خونشان روى آسفالت‏هاى خيابان ريخته شد، هيچ‏كس از آن مردم و از حول‏وحوش آن مردم هرگز گمان نمى‏كرد كه اين حادثه چه اثرى خواهد گذاشت. احساس تكليف كردند، نيروى خودشان را و آنچه داشتند روى دست گرفتند، آمدند ميدان.

[آیا مردم قم‏] فكر مى‏كردند كه نوزده دى منشأ اين تحوّل عظيمِ زنجيره‏ى مبارزات و اعتراضات بشود و منتهى بشود به خيزش بزرگ عمومى مردم و كار را تمام كند؟ مردم قم فكر مى‏كردند كارى كه دارند مى‏كنند اين‏قدر بركت داشته باشد؟ فكر نمى‏كردند؛ امّا: «وَ كانَ حَقًّا عَلَينا نَصرُ المُؤمِنين‏».

عامل پيروزى اين است كه يك جماعتى- در يك مقياس بزرگ، يك ملّتى- ايمان درستى داشته باشد، و اين ايمان راسخ باشد... عمل صالح بر اساس ايمان، ايمان راسخ و ايمان درست، ايمان همراه با بصيرت، و تداوم و استقامت، اگر چنانچه بود، پيروزى قطعى است. اينهايى كه پيروز نمى‏شوند، يكى از اينها را ندارند: يا ايمان نيست، يا ايمانِ درست نيست، يا استقامت نيست، يا بصيرت نيست؛ در نيمه‏راه بار را بر زمين گذاشتن است؛ طبعاً به نتيجه نمى‏رسند. ملّت ايران اين شرايط را فراهم كرد؛ ايمان او درست بود، چون راهنماى او راهنماى صادقى بود، راهنماى ماهر و خبيرى بود؛ يك فقيه آگاه به مسائل جهان، و بريده‏ى از مطامع و منافع مادّى شخصى، و آگاه به كتاب و سنّت؛ راه را به مردم نشان مى‏داد، مردم هم با بصيرت حركت كردند؛ فهميدند كه چه كار بايد بكنند؛ آن كار را انجام دادند، وَ كانَ حَقًّا عَلَينا نَصرُ المُؤمِنينَ‏؛ حالا هم همين‏جور است.[39]

5-4. بصیرت و عمل به‎هنگام

اگر شما قمى‏ها آن دركى را كه آن روز پيدا كرديد، پيدا نمى‏كرديد، به خيابانها نمى‏آمديد، دفاع نمى‏كرديد، شهيد نمى‏داديد و آن رسوائىِ بى‏نظير را براى دستگاه طاغوت به وجود نمى‏آورديد، معلوم نبود جريان مبارزات به اين شكلى كه اتفاق افتاد، اتفاق بيفتد و ادامه پيدا كند. نقطه‏ى شروع خيلى مهم است. و نقطه‏ى شروع يك چيز تصادفى نيست، ناشى از فهم كردن و درك كردن يك حادثه‏اى است كه بسيارى از ابعاد آن پوشيده است؛ از چشمها پنهان است. اين هنر را حادثه‏ى نوزده دى قم داشت و نشان داد كه اين درك صحيح را از قضيه‏اى كه پيش آمده بود، دارد. [40]

هم شناختن اوضاع مهم است- بصيرت مى‏خواهد- هم احساس تكليف كردن مهم است؛ روح تعهد و ايمان مى‏خواهد كه انسان احساس تكليف كند. بعضى هستند، مى‏بينند حوادث تكان‏دهنده را، مى‏بينند نقشه‏هاى دشمن را؛ اما احساس تكليف نمى‏كنند، تكان نمى‏خورند. بعضى هستند، مى‏بينند كه دشمن جبهه‏آرائى كرده است. خوب، وقتى دشمن جبهه مى‏آرايد، بايد ما هم در مقابل، احساس تكليف كنيم؛ اين لازمه‏ى تعهد است، لازمه‏ى ايمان است. بعضى اين احساس را ندارند. البته در ملت عزيز ايران اين روحيه بود، با حركت اسلامى و نهضت اسلامى تقويت شد، ريشه‏دار شد و در انقلاب خودش را نشان داد؛ ليكن جاها مختلف بودند. قمى‏ها جلو بودند. در نوزده دى احساس تكليف كردند و آمدند توى ميدان. [41]

آنجايى كه شما مى‏بينيد مؤمنينى هستند و نصرت پيدا نمى‏كنند، به خاطر اين است كه يا ايمان ضعيف است، يا ايمان غلط است... يا ايمان همراه با بصيرت نسبت به مسائل جهان و مسائل حول‏وحوش خودشان نيست. نداشتن بصيرت مثل نداشتن چشم است؛ راه را انسان نمى‏بيند. بله، عزم هم داريد، اراده هم داريد، امّا نمى‏دانيد كجا بايد برويد. ما كه اين همه در باب قضيّه‏ى حوادث نُه دى روى بصيرت تكيه كرديم و بعضى‏ها خوششان نيامد، به خاطر اين است؛ اگر بصيرت نبود، همان ايمان ممكن است انسان را به بيراهه بكشاند. كسى كه علم ندارد، بصيرت درست ندارد به آنچه پيرامون او دارد مى‏گذرد، گاهى اوقات مى‏شود كه راه را عوضى طى مى‏كند؛ همه‏ى نيروى او نه فقط هدر مى‏رود، بلكه به كج‏راهه او را مى‏رساند و مى‏كشاند؛ پس بصيرت لازم است. [42]  

امروز هم درس همين است. شمّ انسانى و عميق يك ملت بايد حوادث را قبل از وقوع آن احساس كند و بفهمد كه چه اتفاقى دارد مى‏افتد، و عكس‏العمل نشان بدهد. در طول تاريخ اسلام وقتى نگاه مى‏كنيم، نداشتن اين درك و شمّ سياسىِ درست، ملتها را هميشه در خواب نگه داشته است و به دشمنان ملتها امكان داده است كه هر كارى كه مى‏خواهند، بر سر ملتها بياورند و از عكس‏العمل آن‏ها در امان و مصون بمانند.[43]

6. ثمرات حادثة نوزدهم دی

6-1. استیصال و درماندگی طاغوت

هر سال نوزدهم دى را همه‏ى ملت ايران، بخصوص مردم عزيز و بابصيرت قم، همچون يك مقطع تاريخىِ گويا و زبان‏دار، به رخ مستكبران عالم مى‏كشند. جا هم دارد؛ حقيقتاً هم حادثه اى مثل نوزدهم دى، به رخ دشمن كشيدنى است. [44]

در ماجراى نوزدهم دى‏ماه و حوادثى كه به مناسبت برگزارى چهلم‏ها به صورت افزاينده و پى‏درپى به وجود آمد، نكته‏ى اساسى اين است كه مردم متدين و آماده‏ى فداكارى، بر دستگاهى كه از لحاظ قدرت مادّى، هيچ كم و كسر نداشت، طورى پيروز شدند كه هم آن دستگاه گيج ماند، هم همه‏ى محاسبه‏گران سياسى و طراحان سياستهاى عالم، گيج و مبهوت ماندند؛ يعنى مثل توفانى، نظامى را كه مردم متدين و فداكار با آن مقابل شدند، درنورديد.[45]

اين بصيرت، اين احساس تكليف، اين حضور در ميدان (در نوزدهم دی)، سيلى محكمى بود به دشمنان؛ همين بود كه ناگهان پاسخش از تبريز بلند شد، از آن طرف در يزد بلند شد، از آن طرف در شهرهاى ديگر بلند شد [46]

نتيجه اين شد كه دژ تسخيرناپذيرى كه دربست در اختيار دشمنان ملت ايران و غارتگران و زورگويان و راهزنان بين‏المللى بود دژ حكومت ايران به وسيله‏ى مردم از دست آن‏ها خارج شد و مردم آن را فتح كردند.[47]

6-2. بیداری اسلامی در ایران و سایر ملل

اگر ما حادثه‏ى نوزدهم دى را مبدأ تاريخ تحولات جديد دنيا بدانيم، شگفت‏آور نيست و سخنى به گزاف گفته نشده است. حوادث جامعه‏ى بشرى و اين عالم بزرگ، متأثر از قانون تأثير متقابل است. حوادث بر روى هم تأثير مى‏گذارد و زنجيره‏ى حوادث تاريخى، وقايع بزرگ را به وجود مى‏آورد. اگر اينجور تصوير كنيم صورت مسئله را، كه حركت مردم قم در روز نوزدهم دى در سال پنجاه و شش يك جرقه‏اى بود در فضاى ظلمانىِ عجيبِ خفقانِ آن روز.

در يك چنين فضائى، اين خونهاى پاكى كه در چهارمردان قم ريخته شد و حركت عظيم مردم قم را در روز نوزدهم دى پديد آورد، جرقه‏اى بود كه در حقيقت اصابت كرد به انبار و آذوقه‏ى ذخيره‏ى عظيم ايمانىِ اين مردم، و ناگهان فضا را منقلب كرد.

اگر حادثه‏ى نوزده دى قم نمى‏بود، آن حوادث گوناگون شهرستانها و سلسله‏ى اربعين‏ها كه مردم را به ميدان مبارزه كشاند، به وجود نمى‏آمد.

اگر آن تحولات و آن حوادث نبود، بيست و دو بهمن به وجود نمى‏آمد، انقلاب اسلامى به پيروزى نمى‏رسيد.

انقلاب اسلامى به پيروزى رسيد، چالش با استكبار شروع شد، هيبت استكبار شكست، هيبت آمريكا و صهيونيسم شكست.

اين شكسته شدن هيبت پوشالى ابرقدرتها... مسلمانها را در كشورهاى مختلف به فكر انداخت و بيدار كرد، ايستادگى مردم ايران، مظلوميت ملت ايران در حوادث مختلف، در جنگ تحميلى، در دوران سختِ توأمان دفاع مقدس و تحريم... ملتها را تكان داد.

اگر اين ثبات نبود، اگر اين ايستادگى نبود، اگر اين به چالش كشيدن هيبت دروغين ابرقدرتها نبود، ملتها وارد ميدان نمى‏شدند؛ بيدارى اسلامى به وجود نمى‏آمد؛ اين حوادثى كه امروز منطقه را دارد دگرگون مى‏كند و نقش جديدى مى‏زند، به وجود نمى‏آمد. حوادث از يك نقطه شروع مى‏شود و زنجيره‏وار پيش مى‏رود. اگر استقامت بود، صبر بود، تداوم در راه بود، استمرار عمل بود، آن وقت همه‏ى خيرات و همه‏ى بركات بر آن مترتب مى‏شود.[48]

6-3. بیمه شدن انقلاب از خطر تحریف

اين روز (نوزدهم دى) در تاريخِ بعد از خود و مسير حركت در طول انقلاب و نهضت، تأثير اساسى داشت. اگر قيام مردم قم در طليعه‏ى اين نهضت و در پيشانى انقلاب ثبت نمى‏شد، به گمان زياد بدخواهان ملتِ ايران و دشمنان انقلاب حتّى هويت اسلامى نهضت را هم ممكن بود انكار كنند. با اين كار، قم مظهر قيام مؤمنانه‏ى مردم، مظهر اعتصام به حبل اللّه و مظهر «تَقُومُوا لِلَّهِ‏ مَثْنى‏ وَ فُرادى‏»[49] شد. بنابراين روز نوزدهم دى نقطه‏ى عزيمت در نهضت و انقلاب اسلامى ايران است. [50]

اگر مردم قم در نوزدهم دى‏ماه سال 1356 قيام نمى‏كردند و آن حوادث عظيم را پى‏درپى به وجود نمى‏آوردند، احتمالًا حوادث به سمت و سوى ديگرى مى‏رفت؛ اما آن‏ها ابتكار به‏خرج دادند و مرد و زن و جوان و پير و روحانى و غير روحانى، در اين حركت سهيم شدند...  همه‏ى ملت ايران در دوران انقلاب، اين منش و كار بزرگ را نشان دادند؛ يكى زودتر، يكى ديرتر؛ اما جلوتر از همه قم بود. [51]

7. لزوم زنده نگاهداشتن خاطرة نوزدهم دی

7-1. آشنایی با ریشة تاریخی انقلاب

آنچه در درجه‌ى اوّل به‌مناسبت نوزدهم دى ماه که یک روز تاریخى و بزرگ و تعیین‌کننده است، لازم است عرض بکنم تشکّر از مردم عزیز قم است، به‌خاطر اینکه نگذاشتند و نخواهند گذاشت که این حادثه به دست فراموشى سپرده بشود؛ چون انگیزه‌هایى وجود دارد براى فراموش کردن و در طاق نسیان گذاشتن این روزهاى بزرگ و این حوادث بزرگ.[52]

مسئله‏ى نوزدهم دى و به ياد نگهداشتن اين خاطره، يك مسئله‏ى صرفاً تكرارى يا برخاسته‏ى از عادت نيست... اولًا نسل جوان و جديد كه مسئوليت جوانانِ آن روز را امروز بر دوش گرفته‏اند، ريشه‏ى تاريخى و سابقه‏ى تاريخى حركت خودشان را با اين يادآورى‏ها مى‏شناسند، آن را احساس مى‏كنند. [53]

7-2. قدردانی از مجاهدت‎های پیشینیان

مسئله‏ى نوزدهم دى و به ياد نگهداشتن اين خاطره، يك مسئله‏ى صرفاً تكرارى يا برخاسته‏ى از عادت نيست... ثانياً قدر مجاهدت‏هائى كه براى رسيدن ملت ايران به امروز تحمل شده است، سختى‏هائى كه تحمل شده، خطرهائى كه مردم با آن سينه به سينه مواجه شده‏اند، دانسته مى‏شود؛ اينها بيان مى‏شود، روشن‏ مى‏شود كه آنچه امروز ملت ايران در اختيار دارند، يك نعمتِ آسان به دست آمده نيست؛ يك حادثه‏ى تصادفى نيست... ملت ايران خطر كردند، زحمت كشيدند، جان دادند، در مقابل پليس شقىِ جبارِ رژيم طاغوت ايستادگى كردند، كشته دادند، شهيد دادند، مجروح دادند، تا توانستند اين كاروان عظيمِ مصممِ بااراده را به راه بيندازند و به اينجا برسانند. [54]